નહેરુ સાથે જોડાયેલ પત્રો સોનિયા ગાંધી પરત કરે, વડાપ્રધાન સંગ્રહાલયે રાહુલ ગાંધીને પત્ર લખીને ડોક્યુમેન્ટ પરત આપવા માટે માંગ કરી

UPA શાસન દરમિયાન વર્ષ 2008માં 51 બોક્સમાં પેક કરેલા નહેરુના અંગત પત્રો સોનિયા ગાંધીને પહોંચાડવામાં આવ્યા હતા તે પત્રો હવે PMMLને પરત કરો.

વડાપ્રધાનના સંગ્રહાલય અને પુસ્તકાલય તરફથી લોકસભામાં વિપક્ષના નેતા રાહુલ ગાંધીને પત્ર લખવામાં આવ્યો છે. જેમાં ભારતના પ્રથમ વડા પ્રધાન જવાહરલાલ નેહરુ દ્વારા લખેલા પત્રો પરત કરવાની ઔપચારિક વિનંતી કરી છે. પત્રમાં વિનંતી કરી છે કે તેઓ સોનિયા ગાંધી પાસેથી અસલ પત્ર પરત લે અથવા તેની ફોટોકોપી અથવા ડિજિટલ કોપી આપે. આ દસ્તાવેજો ઐતિહાસિક મહત્વ ધરાવે છે અને ઈતિહાસના સંશોધકો માટે ખૂબ ઉપયોગી છે.

PM મ્યુઝિયમ એન્ડ લાઇબ્રેરી (PMML) સોસાયટીના સભ્ય રિઝવાન કાદરીએ રાહુલ ગાંધીને લખેલા પત્રમાં લખ્યું છે કે – જેમ તમે જાણો છો, PMML સામ્રાજ્યવાદ વિરોધી સંઘર્ષ સહિત ભારતના આધુનિક અને સમકાલીન ઈતિહાસને જાળવવામાં અને આગળ વધારવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે. જવાહરલાલ નેહરુ મેમોરિયલ ફંડે 1971માં જવાહરલાલ નેહરુના ખાનગી કાગળો PMMLને ઉદારતાથી ટ્રાન્સફર કર્યા. આ દસ્તાવેજો ભારતીય ઈતિહાસના મહત્વના સમયગાળા વિશે અમૂલ્ય માહિતી પૂરી પાડે છે.

UPA શાસન દરમિયાન વર્ષ 2008માં તત્કાલિન યુપીએ અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધીની વિનંતી પર, 51 બોક્સમાં પેક કરેલા નહેરુના અંગત પત્રો સોનિયા ગાંધીને પહોંચાડવામાં આવ્યા હતા. હવે આ પત્રો લાઈબ્રેરીને પરત કરો. વિપક્ષના નેતા તરીકે હું તમને વિનંતી કરું છું કે આ મુદ્દા પર ધ્યાન આપો અને ભારતના ઐતિહાસિક વારસાના જતનની હિમાયત કરો. અમે માનીએ છીએ કે સાથે મળીને કામ કરીને અમે ભવિષ્યની પેઢીના લાભ માટે આ મહત્વપૂર્ણ ઐતિહાસિક દસ્તાવેજોની યોગ્ય જાળવણી સુનિશ્ચિત કરી શકીશું.’

કાદરીએ 10 ડિસેમ્બરના રોજ લખેલા પોતાના પત્રમાં લખ્યું છે કે, તત્કાલીન યુપીએ ચેરપર્સન સોનિયા ગાંધીની વિનંતી પર વર્ષ 2008માં પીએમએમએલમાંથી આ દસ્તાવેજોનો સંગ્રહ પાછો ખેંચી લેવામાં આવ્યો હતો. અમે સમજીએ છીએ કે આ દસ્તાવેજો ‘નહેરુ પરિવાર’ માટે વ્યક્તિગત મહત્ત્વ ધરાવે છે. પરંતુ PMML માને છે કે આ ઐતિહાસિક મહત્ત્વના દસ્તાવેજો છે અને આના સુધી પહોંચવું જરૂરી છે.

ન્યૂઝ એજન્સી એએનઆઈ સાથે વાત કરતા કાદરીએ કહ્યું કે, ‘સપ્ટેમ્બર 2024માં પણ મેં સોનિયા ગાંધીને પત્ર લખીને વિનંતી કરી હતી કે 2008માં નહેરુ મેમોરિયલ મ્યુઝિયમ અને લાઇબ્રેરીમાંથી પરત લેવામાં આવેલાં 51 બોક્સ પરત કરવામાં આવે અથવા અમને જોવા અને સ્કેન કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવે. જેથી અમે તેમનો અભ્યાસ કરી શકીએ. આ અંગે તેમના તરફથી હજુ સુધી કોઈ પ્રતિક્રિયા આપવામાં આવી નથી. તેથી મેં વિપક્ષના નેતા અને સોનિયા ગાંધીના પુત્ર રાહુલ ગાંધીને વિનંતી કરી કે પત્રો પાછા લાવવામાં અમારી મદદ કરો. અમે આશા રાખીએ છીએ કે વિપક્ષના નેતા તરીકે તેઓ આના પર ધ્યાન આપશે અને તેને સંશોધકો માટે ઉપલબ્ધ કરાવશે.”

અમદાવાદમાં હાજર ઈતિહાસકાર રિઝવાન કાદરીએ ગાંધીજીને લખેલા પત્રમાં જણાવ્યું હતું કે નહેરુના એડવિના માઉન્ટબેટન, આલ્બર્ટ આઈન્સ્ટાઈન, બાબુ જગજીવન રામ, આઈન્સ્ટાઈન, પદ્મજા નાયડુ, વિજયા લક્ષ્મી પંડિત, અરુણા અસફ અલી, ગોવિંદ વલ્લભ અને જયપ્રકાશ નારાયણ સહિત અન્ય લોકો સાથેના પત્રવ્યવહાર સંબંધિત આ કાગળો NMML સોસાયટી દ્વારા ફેબ્રુઆરી મહિનામાં પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા હતા. આ વર્ષે અમે અમારી છેલ્લી વાર્ષિક બેઠક દરમિયાન આ અંગે ઊંડાણપૂર્વક ચર્ચા કરી હતી.

રિઝવાન કાદરીએ જણાવ્યું કે આ પત્રો જવાહરલાલ નહેરુ મેમોરિયલ દ્વારા 1971માં નહેરુ મેમોરિયલ મ્યુઝિયમ એન્ડ લાઈબ્રેરી (હવે PMML)ને આપવામાં આવ્યા હતા. તમને જણાવી દઈએ કે 15 જૂન, 2023ના રોજ નહેરુ મેમોરિયલ મ્યુઝિયમ અને લાઈબ્રેરીનું નામ બદલીને ‘પ્રાઈમ મિનિસ્ટર મ્યુઝિયમ એન્ડ લાઈબ્રેરી સોસાયટી’ કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો.

પીએમએમએલના પત્રો પરત કરવાની માગણી કરતો પત્ર સામે આવ્યા બાદ ભાજપે ગાંધી પરિવાર પર આકરા પ્રહારો કર્યા હતા. બીજેપી આઈટી સેલના પ્રભારી અમિત માલવિયાએ પૂર્વ પીએમના અંગત પત્રવ્યવહારને રોકવા પાછળના હેતુ પર સવાલ ઉઠાવ્યા હતા. અમિત માલવિયાએ કટાક્ષ કર્યો, “મને જે ખાસ રસપ્રદ લાગ્યું તે એ છે કે નહેરુજીએ એડવિના માઉન્ટબેટનને શું લખ્યું હશે જેના માટે આવી સેન્સરશિપની જરૂર પડી? અને શું રાહુલ ગાંધીએ આ પત્રો પાછા લાવવા કાર્યવાહી કરશે?

નહેરુના પત્રો 1971માં પીએમ મ્યુઝિયમને આપવામાં આવ્યા હતા. કાદરીએ સપ્ટેમ્બરમાં કહ્યું હતું કે 2008માં પરિવારના પ્રતિનિધિ તરીકે સોનિયાએ પત્રો પાછા મગાવ્યા હતા. એકવાર ડોનેટ કરેલી વસ્તુઓ પરત કરવામાં આવતી નથી, છતાં તેને પાછી મગાવવામાં આવી હતી. ત્યારે પણ મ્યુઝિયમને એ નથી જણાવવામાં આવ્યું કે આ પત્રો પાછા લેવા પાછળ સોનિયાનો શું ઈરાદો હતો. હજુ પણ ખબર નથી. મને ખાતરી છે કે આ દસ્તાવેજોને સુરક્ષિત રાખવા માટે આ સદ્ભાવનાથી કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ મારા જેવા ઇતિહાસકારો આ પત્રો શોધવા માટે ઉત્સુક છે. અમે ઇચ્છીએ છીએ કે આ પત્ર સુરક્ષિત રહે. અમે ઇચ્છીએ છીએ કે ફોરેન્સિક ઓડિટ કરવામાં આવે તે સુનિશ્ચિત કરવા માટે કે દસ્તાવેજો સાથે છેડછાડ કરવામાં આવી નથી.

પીએમએમએલ સોસાયટીએ ફેબ્રુઆરીમાં તેની એજીએમમાં ​​સોનિયા ગાંધીના કબજામાં પેપરના વિષય પર ચર્ચા કરી હતી. આ પછી કાનૂની અભિપ્રાય પણ લેવામાં આવશે તેવું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું. જોકે સભ્યોએ નહેરુ પેપર્સ ગુમ થવાનો મુદ્દો અગાઉ ઘણી વખત ઉઠાવ્યો હતો, પરંતુ 2024ની એજીએમમાં ​​આ પ્રથમ વખત હતો અને સ્પષ્ટપણે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો કે તત્કાલીન યુપીએ અધ્યક્ષ દાનમાં આપેલા કાગળોના 51 કાર્ટન લઈ ગયા હતા.

કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીને લખેલા પત્રમાં કાદરીએ એજીએમની જાણકારી આપી છે. AGM મિનિટ્સ ટાંકીને, તેમણે લખ્યું, ‘PMMLએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે રેકોર્ડ્સ મુજબ, માર્ચ 2008માં, MV રાજને PMMLની મુલાકાત લીધી હતી જેથી વ્યક્તિગત કાગળો અને સરકારી સંબંધિત કાગળોને જવાહરલાલ નેહરુના દસ્તાવેજોથી અલગ કરી શકાય.’ કાદરીએ પત્રમાં લખ્યું છે કે વિપક્ષના નેતા તરીકે હું તમને આ મામલાને ધ્યાને લેવા વિનંતી કરું છું. જો કે રાહુલ ગાંધી તરફથી હજુ સુધી કોઈ જવાબ આવ્યો નથી.

દિલ્હીમાં તીન મૂર્તિ માર્ગ પર 15,600 ચોરસ મીટરમાં રૂ. 306 કરોડના ખર્ચે બનેલ વડાપ્રધાનનું મ્યુઝિયમ દેશના વડાપ્રધાનોના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે અને તે નહેરુ મેમોરિયલ મ્યુઝિયમ એન્ડ લાઇબ્રેરી (NMML)નો ભાગ છે. 15 જૂન, 2023ના રોજ યોજાયેલી NMML સોસાયટીની બેઠકમાં નહેરુ મેમોરિયલ મ્યુઝિયમ અને લાઈબ્રેરીનું નામ બદલીને ‘પ્રાઈમ મિનિસ્ટર મ્યુઝિયમ એન્ડ લાઈબ્રેરી સોસાયટી’ રાખવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો.

PMML સોસાયટીનો કાર્યકાળ 4 નવેમ્બરે પૂરો થવાનો હતો. જો કે, સંસ્કૃતિ મંત્રાલયે તેને 13 જાન્યુઆરી, 2025 સુધી લંબાવી છે. PMMLના ઉપાધ્યક્ષ સંરક્ષણ પ્રધાન રાજનાથ સિંહ છે અને અધ્યક્ષ વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી છે.