ના કોઈ વાતચીત, ના કોઈ મુલાકાત નહીં… પહેલગામ હુમલા પછી પહેલી વાર ભારત અને પાકિસ્તાનના રક્ષામંત્રી એક સ્ટેજ પર જોવા મળ્યા પરંતુ રાજનાથ સિંહ અને ખ્વાજા આસિફએ કોઈ શુભેચ્છાઓનું આદાન-પ્રદાન કર્યું નહીં.
ચીનના કિંગદાઓમાં યોજાયેલી શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન (SCO) ની બેઠકમાં સંરક્ષણ પ્રધાન રાજનાથ સિંહે ભાગ લીધો હતો. આ દરમિયાન પાકિસ્તાનના સંરક્ષણ પ્રધાન ખ્વાજા આસિફ આ બેઠકમાં હાજરી આપવા પહોંચ્યા હતા. જમ્મુ અને કાશ્મીરના પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા પછી આ પહેલી વાર હતું જ્યારે બંને દેશોના સંરક્ષણ પ્રધાનો એક મંચ પર હતા. પરંતુ આ સમય દરમિયાન રાજનાથ સિંહ અને ખ્વાજા આસિફ વચ્ચે કોઈ વાતચીત થઈ ન હતી. બેઠકમાં ભારતે જોઈન્ટ સ્ટેટમેન્ટ પર હસ્તાક્ષર કરવાનો ઇનકાર કર્યો છે.
ભારત અને પાકિસ્તાનના સંરક્ષણ પ્રધાનો અલગ-અલગ મીટિંગ હોલમાં પ્રવેશ્યા અને સભ્ય દેશોના ગ્રુપ ફોટો સેશનમાં ભાગ લીધો. પરંતુ રાજનાથ સિંહ અને ખ્વાજા આસિફએ કોઈ શુભેચ્છાઓનું આદાન-પ્રદાન કર્યું નહીં. યજમાન દેશ ચીનના સંરક્ષણ પ્રધાન ડોંગ જુને મીટિંગ હોલમાં રાજનાથ સિંહનું સ્વાગત કર્યું અને આ દરમિયાન રાજનાથ રશિયાના સંરક્ષણ પ્રધાન આન્દ્રે બેલોસોવને પણ મળ્યા. સંરક્ષણ પ્રધાને તેમના બેલારુસિયન સમકક્ષ વિક્ટર ખ્રેનિન સાથે દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટો પણ કરી, જેમાં સંરક્ષણ અને સુરક્ષા સહયોગ વધારવા પર ચર્ચા થઈ.
પાકિસ્તાનના સંરક્ષણ પ્રધાન ખ્વાજા આસિફ આખા હોલમાં એકલા પડી ગયા હતા અને તેમના પ્રતિનિધિમંડળ સાથે એકલા ઉભા જોવા મળ્યા હતા. ભારત અને પાકિસ્તાનના સંરક્ષણ પ્રધાનો વચ્ચે કોઈ પૂર્વનિર્ધારિત મુલાકાત થઈ ન હતી, પરંતુ આ શિખર સંમેલન દરમિયાન બંને નેતાઓ વચ્ચે કડવાશ સ્પષ્ટપણે દેખાઈ આવી હતી. તેનું કારણ પહેલગામ આતંકવાદી હુમલો અને ત્યારબાદ ઓપરેશન સિંદૂર હેઠળ ભારત દ્વારા કરવામાં આવેલી લશ્કરી કાર્યવાહી છે. હાલના તણાવને કારણે ભારતે પાકિસ્તાન સાથે રાજદ્વારી વાટાઘાટો બંધ કરી દીધી છે. પાકિસ્તાન સાથે છ દાયકા જૂની સિંધુ જળ સંધિ પણ ભારત દ્વારા સ્થગિત કરવામાં આવી છે.
રાજનાથનો પાકિસ્તાન પર તીખો હુમલો
આ સમિટમાં સંરક્ષણ પ્રધાન રાજનાથ સિંહે પાકિસ્તાન પ્રાયોજિત આતંકવાદ પર જોરદાર પ્રહારો કર્યા. તેમણે માત્ર પહેલગામ હુમલાનો ઉલ્લેખ જ નહીં પરંતુ લશ્કર-એ-તૈયબાનું નામ લઈને તેના માટે જવાબદાર TRFના પાકિસ્તાની જોડાણનો પણ પર્દાફાશ કર્યો. ઓપરેશન સિંદૂરને સફળ ગણાવતા, રાજનાથ સિંહે ભવિષ્યમાં આતંકવાદ સામે આવી જ કાર્યવાહી કરવાની ચેતવણી પણ આપી.
શિખર સંમેલન દરમિયાન રાજનાથ સિંહે આ સાથે, તેમણે બેઠક પછી SCO સંયુક્ત દસ્તાવેજ પર હસ્તાક્ષર કરવાનો ઇનકાર કર્યો, કારણ કે ચીન અને પાકિસ્તાન આને બહાનું બનાવીને ભારતને ઘેરવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા. ચીન અને પાકિસ્તાન સંયુક્ત નિવેદનમાં બલુચિસ્તાનનો ઉલ્લેખ કરવાની યોજના બનાવી રહ્યા હતા પરંતુ ભારતમાં પહેલગામ હુમલાનો ઉલ્લેખ કર્યો ન હતો.
પાકિસ્તાન આ ડ્રાફ્ટમાં તેનો ઉલ્લેખ કરીને તેના પ્રાંત બલુચિસ્તાનમાં ચાલી રહેલા બળવા માટે બાહ્ય પરિબળોને દોષી ઠેરવવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યું હતું, જેને ભારતે નિષ્ફળ બનાવ્યું. પાકિસ્તાન પહેલાથી જ ભારત પર બલુચિસ્તાનને અસ્થિર કરવાનો આરોપ લગાવી રહ્યું છે, જ્યારે પાકિસ્તાનની દમનકારી નીતિઓને કારણે ત્યાંના સામાન્ય લોકો પોતાના માટે સ્વતંત્રતાની માંગ કરી રહ્યા છે.
આ પછી, ભારતે પોતાનો મુદ્દો મજબૂતીથી રજૂ કર્યો અને પાકિસ્તાન અને ચીન બંને પર જોરદાર પ્રહારો કર્યા. ભારતના કડક વલણને કારણે, બેઠક પછી કોઈ સંયુક્ત નિવેદન કે ઠરાવ રજૂ કરવામાં આવ્યો ન હતો, કારણ કે ભારત આતંકવાદ સામેની લડાઈને નબળી પાડવાના પક્ષમાં બિલકુલ નથી.
શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન શું છે?
શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશન (SCO) એ દસ સભ્ય દેશોનું યુરેશિયન રાજકીય, આર્થિક, આંતરરાષ્ટ્રીય સુરક્ષા અને સંરક્ષણ અને વેપાર સંગઠન છે. તેની સ્થાપના 2001 માં ચીન, કઝાકિસ્તાન, કિર્ગિસ્તાન, રશિયા અને તાજિકિસ્તાન અને ઉઝબેકિસ્તાન દ્વારા કરવામાં આવી હતી. ભારત અને પાકિસ્તાન પણ આ વર્ષે SCO ના સભ્ય બન્યા. ઈરાન જુલાઈ 2023 માં અને બેલારુસ જુલાઈ 2024 માં સંગઠનમાં જોડાયા.
SCO ખાતે રાજનાથનું સંબોધન, 4 મુદ્દા
1. ઉગ્રવાદ અને આતંકવાદ સૌથી મોટા પડકારો રાજનાથે વધુમાં કહ્યું, મારું માનવું છે કે સૌથી મોટા પડકારો શાંતિ, સુરક્ષા અને વિશ્વાસના અભાવ સાથે સંબંધિત છે. આ સમસ્યાઓનું મૂળ કારણ કટ્ટરવાદ, ઉગ્રવાદ અને આતંકવાદમાં વધારો છે. આ પડકારોનો સામનો કરવા માટે નિર્ણાયક પગલાં લેવાની જરૂર છે અને આપણે આપણી સામૂહિક સુરક્ષા અને સલામતી માટે આ દુષ્ટતાઓ સામેની લડાઈમાં એક થવું જોઈએ.
2. આતંકવાદ સામે શૂન્ય સહિષ્ણુતા રાજનાથે કહ્યું હતું કે આતંકવાદ સામે ભારતની શૂન્ય સહિષ્ણુતાની નીતિ આજે આપણી કાર્યવાહીમાં પણ દેખાય છે. આમાં આતંકવાદ સામે પોતાનો બચાવ કરવાનો આપણો અધિકાર પણ સામેલ છે. અમે બતાવી દીધું છે કે આતંકવાદનાં કેન્દ્રો હવે સુરક્ષિત નથી અને અમે તેમને નિશાન બનાવવામાં અચકાઈશું નહીં.
3. દેશો વચ્ચેના સંઘર્ષને રોકવા માટે સંવાદની જરૂર ભારત માને છે કે દેશો વચ્ચેના સંઘર્ષને વાતચીત વિના રોકી શકાતા નથી. આ માટે બધાએ સાથે આવવું પડશે. કોઈપણ દેશ, ગમે તેટલો મોટો અને શક્તિશાળી હોય, એકલાં કામ કરી શકતો નથી. આપણી પાસે સાથે કામ કરવાની લાંબી પરંપરા છે. આ આપણી પ્રાચીન સંસ્કૃત કહેવત ‘સર્વે જન સુખિનો ભવન્તુ’ને પણ પ્રતિબિંબિત કરે છે, જેનો અર્થ બધા માટે શાંતિ અને સમૃદ્ધિ થાય છે.
4. ગ્લોબલ ચેલેન્જમાં બધા ભેગા થાય કોરોના વાઇરસે સાબિત કરી દીધું છે કે મહામારીની કોઈ સીમા નથી. જ્યાં સુધી બધા સુરક્ષિત ન હોય ત્યાં સુધી કોઈ સુરક્ષિત નથી. આ એક સંકેત છે કે મહામારી અને આબોહવા પરિવર્તન જેવા પડકારો આપણા જીવનને કેવી રીતે અસર કરી શકે છે. આનો સામનો કરવા માટે બધા દેશોએ એક થવું પડશે.
