જો તમે ટ્રેનમાં મુસાફરી કરો છો તો આ સમાચાર ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે. હવે ભારતમાં પણ હાઇડ્રોજન ટ્રેનો દોડવા લાગી છે. આ શ્રેણીની પ્રથમ ટ્રેનનું ટ્રાયલ જીંદ-સોનીપત રૂટ પર શરૂ થયું. ૧૨૦૦ હોર્સપાવરની ક્ષમતા ધરાવતી આ ટ્રેન એક સમયે ૨૬૩૮ મુસાફરોને લઈ જઈ શકશે. જાણો આ ટ્રેન કેમ ખાસ છે.
ભારતની પ્રથમ હાઇડ્રોજન ટ્રેન: ભારતમાં પ્રથમ હાઇડ્રોજન ટ્રેનનો ટ્રાયલ રન આજે શરૂ થયો છે. ભારતમાં પહેલીવાર હાઇડ્રોજન ટ્રેન દોડવા જઈ રહી છે. દેશની પ્રથમ હાઇડ્રોજન ટ્રેનનું ટ્રાયલ આજે થઈ રહ્યું છે. આ ટ્રાયલ રન હરિયાણાના જીંદ-સોનીપત રૂટ પર હાથ ધરવામાં આવી રહી છે. ચેન્નાઈમાં ઈન્ટિગ્રલ કોચ ફેક્ટરી (ICF) ખાતે બનેલી આ હાઇડ્રોજન ટ્રેન 89 કિમી લાંબા રૂટ પર 110 કિમી પ્રતિ કલાકની ઝડપે દોડશે. ૨૬૩૮ મુસાફરોને લઈ જવાની ક્ષમતા ધરાવતી આ ટ્રેનની લાંબા સમયથી રાહ જોવાઈ રહી હતી. અન્ય ટ્રેનોથી તદ્દન અલગ, આ ટ્રેન વીજળી વગર અને ડીઝલ વગર દોડશે.
વીજળી કે ડીઝલ વગર ચાલતી ટ્રેન
દેશની પ્રથમ હાઇડ્રોજન ટ્રેનનું ટ્રાયલ શરૂ થઈ ગયું છે. આ ટ્રેન હરિયાણાના જીંદ અને સોનીપત રૂટ પર દોડશે. હાઇડ્રોજન ટ્રેન અન્ય ટ્રેનોથી તદ્દન અલગ છે. સૌથી ખાસ વાત એ છે કે આ એક પર્યાવરણને અનુકૂળ ટ્રેન છે. હાઇડ્રોજન ટ્રેન ચલાવવા માટે વીજળી, ડીઝલ કે કોલસાની જરૂર નથી. આ ટ્રેન સંપૂર્ણપણે પ્રદૂષણ મુક્ત છે. તેમાં સ્થાપિત ફ્યુઅલ સેલની મદદથી, હાઇડ્રોજન ગેસ અને ઓક્સિજનનો ઉપયોગ કરીને વીજળી ઉત્પન્ન થાય છે, જેનો ઉપયોગ આ ટ્રેન ચલાવવા માટે થાય છે. આ રાસાયણિક પ્રક્રિયામાં ફક્ત પાણી (H₂O) અને ઊર્જા ઉત્પન્ન થાય છે. એટલે કે આ ટ્રેન સંપૂર્ણપણે પ્રદૂષણ મુક્ત છે.
દેશની પહેલી હાઇડ્રોજન ટ્રેન આજે હરિયાણાના જીંદ-સોનીપત રૂટ પર દોડશે. આ ૮૯ કિમી લાંબા રૂટ પર આજથી તેનું ટ્રાયલ શરૂ થઈ રહ્યું છે. આ ટ્રેન ૧૧૦ કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપે દોડવા સક્ષમ છે. ૧૨૦૦ હોર્સપાવરની ક્ષમતા ધરાવતી આ ટ્રેન એક સમયે ૨૬૩૮ મુસાફરોને લઈ જઈ શકશે. ૨૮૦૦ કરોડ રૂપિયાના ખર્ચે બનેલી આ ટ્રેન પ્રદૂષણ મુક્ત છે.
8 કોચવાળી ટ્રેન
રેલ્વે મંત્રાલયે હાઇડ્રોજન ફ્યુઅલ સેલ આધારિત ટ્રેનોના ઉત્પાદન માટે 2,800 કરોડ રૂપિયા ફાળવ્યા હતા, જે હેઠળ આવી 35 ટ્રેનો તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. ૧૧૦ કિમી પ્રતિ કલાકની ઝડપે દોડતી આ ૮ કોચની હાઇડ્રોજન ટ્રેન વિશ્વની સૌથી લાંબી હાઇડ્રોજન ટ્રેનોમાંની એક હશે. ગ્રીન ટેકનોલોજી પર આધારિત આ પહેલ કાર્બન ઉત્સર્જન ઘટાડવા અને શૂન્ય કાર્બન લક્ષ્ય તરફ આગળ વધવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવશે.
ટ્રાયલ દરમિયાન, ટ્રેનની ટેકનિકલ ક્ષમતા અને સલામતીના ધોરણોનું મૂલ્યાંકન કરવામાં આવશે. સફળ પરીક્ષણ પછી, તેને નિયમિત કામગીરીમાં લાવવાનું આયોજન છે. ચેન્નાઈની ઇન્ટિગ્રલ કોચ ફેક્ટરી (ICF) દ્વારા ઉત્પાદિત, આ ટ્રેન સ્વચ્છ અને ટકાઉ પરિવહનને પ્રોત્સાહન આપવાની દિશામાં ભારતીય રેલ્વેનું એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. ભારતીય રેલ્વે તેના ખાસ પ્રોજેક્ટ ‘હાઈડ્રોજન ફોર હેરિટેજ’ હેઠળ હેરિટેજ અને પહાડી માર્ગો પર 35 હાઇડ્રોજન ટ્રેનો ચલાવવાની તૈયારી કરી રહી છે. હેરિટેજ રૂટ પર હાઇડ્રોજન સંબંધિત માળખાગત સુવિધાઓના વિકાસ માટે 600 કરોડ રૂપિયા અલગ રાખવામાં આવ્યા છે.
હાઇડ્રોજન ટ્રેન અન્ય ટ્રેનોથી કેવી રીતે અલગ છે?
- હાઇડ્રોજન ટ્રેન ઘણી રીતે અન્ય ટ્રેનોથી અલગ છે. ભલે તે ગતિની વાત હોય કે દેખાવની, તે દરેક કિસ્સામાં સંપૂર્ણપણે અલગ છે.
- આ ટ્રેન પર્યાવરણને અનુકૂળ છે. હાઇડ્રોજન ટ્રેન સંપૂર્ણપણે પ્રદૂષણ મુક્ત છે.
- આમાં, નવા બળતણ સ્ત્રોત એટલે કે હાઇડ્રોજન અને ટેકનોલોજી (ફ્યુઅલ સેલ) નો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
- હાઇડ્રોજન ટ્રેનમાં હાઇડ્રોજન ફ્યુઅલ સેલ હોય છે, જે હાઇડ્રોજન અને ઓક્સિજનની પ્રતિક્રિયાથી વીજળી ઉત્પન્ન કરે છે.
- આ ઘટનામાં ફક્ત પાણી (H₂O) અને ઉર્જા ઉત્પન્ન થાય છે, જે તેને પર્યાવરણ માટે ખૂબ જ સ્વચ્છ અને પ્રદૂષણમુક્ત બનાવે છે.
હાઇડ્રોજન ટ્રેનની ખાસ વિશેષતાઓ
- ભારતમાં બનેલ હાઇડ્રોજન સંચાલિત રેલ એન્જિન સ્વદેશી પ્રતિભાનો ઉપયોગ કરીને વિકસાવવામાં આવ્યું છે.
- હાલમાં, જીંદ અને સોનીપત વચ્ચેના 89 કિમીના રૂટ પર હાઇડ્રોજન ટ્રેનનું ટ્રાયલ શરૂ થઈ ગયું છે.
- આ ટ્રેન ૧૧૦ કિલોમીટર પ્રતિ કલાકની ઝડપે દોડવા સક્ષમ છે.
- ૧૨૦૦ હોર્સપાવરની ક્ષમતા ધરાવતી આ ટ્રેન એક સમયે ૨૬૩૮ મુસાફરોને લઈ જઈ શકશે.
- હાલમાં વિશ્વના ફક્ત ચાર દેશોમાં હાઇડ્રોજનથી ચાલતી ટ્રેનો છે. આ ટ્રેનો ૫૦૦ થી ૬૦૦ હોર્સપાવર વચ્ચે પાવર આઉટપુટ ઉત્પન્ન કરે છે.
- ભારતમાં ઉત્પાદિત હાઇડ્રોજન ટ્રેનના એન્જિનની ક્ષમતા 1,200 હોર્સપાવર છે, જે આ શ્રેણીમાં અત્યાર સુધીની સૌથી વધુ છે.
- સ્વદેશી રીતે બનેલી હાઇડ્રોજન ટ્રેન વિશ્વની સૌથી લાંબી હાઇડ્રોજન ટ્રેનોમાંની એક છે.
