આજે ભગવાન બિરસા મુંડાની 150મી જન્મજયંતિની ઉજવણી કરવામાં આવી રહી છે. આ પ્રસંગે ગૃહમંત્રી અમિત શાહે દિલ્હીમાં ભગવાન બિરસા મુંડાની પ્રતિમાનું અનાવરણ કર્યું હતું.
દિલ્હીના સરાય કાલે ખાન ચોકનું નામ હવે ‘બિરસા મુંડા ચોક’ રાખવામાં આવશે. કેન્દ્રીય શહેરી વિકાસ મંત્રી મનોહર લાલ ખટ્ટરે શુક્રવારે કહ્યું કે સરાય કાલે ખાન ચોક હવે બિરસા મુંડા ચોક તરીકે ઓળખાશે. સ્વતંત્રતા સેનાની અને જનજાતિ નેતા ભગવાન બિરસા મુંડાની 150મી જન્મજયંતિના અવસરે આ નિર્ણયની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી.
કેન્દ્રીય મંત્રી મનોહર લાલ ખટ્ટરે કહ્યું કે હું આજે જાહેરાત કરી રહ્યો છું કે અહીં ISBT બસ સ્ટેન્ડની બહારનો મોટો ચોક ભગવાન બિરસા મુંડા તરીકે ઓળખાશે. આ પ્રતિમા અને તે ચોકનું નામ જોઈને માત્ર દિલ્હીના નાગરિકો જ નહીં પરંતુ ઈન્ટરનેશનલ બસ સ્ટેન્ડ પર આવતા લોકો પણ તેમના જીવનથી ચોક્કસ પ્રેરિત થશે.
આ અગાઉ કેન્દ્રીય ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે ‘આદિવાસી ગૌરવ દિવસ’ નિમિત્તે દિલ્હીમાં ભગવાન બિરસા મુંડાની પ્રતિમાનું અનાવરણ કર્યું. તેમણે કહ્યું હતુ કે ભગવાન બિરસા મુંડાનો જન્મ એક નાનકડા ગામમાં થયો હતો. આજે તેમની 150મી જન્મજયંતિ છે. આ વર્ષ આદિવાસી ગૌરવ દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવશે. આ પ્રસંગે દિલ્હીના એલજી વીકે સક્સેના, કેન્દ્રીય મંત્રી મનોહર લાલ ખટ્ટર પણ હાજર હતા.
વધુમાં કહ્યું કે ભગવાન બિરસા મુંડા ચોક્કસપણે આઝાદીના મહાન નાયકોમાંથી એક હતા. 1875માં માધ્યમિક શિક્ષણ પ્રાપ્ત કરતી વખતે તેમણે ધર્માંતરણ સામે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો. જ્યારે સમગ્ર દેશ અને દુનિયાના 2/3 ભાગ પર અંગ્રેજોનું શાસન હતું. તે સમયે તેમણે ધર્માંતરણ સામે ઊભા રહેવાની હિંમત બતાવી હતી.
સ્વાતંત્ર્ય સંગ્રામના નાયક બિરસા મુંડાએ છોટાનાગપુર પ્રદેશના જનજાતિ સમુદાયને તેમની આઝાદી માટે લડવા માટે પ્રેરિત કરવામાં મુખ્ય ભૂમિકા ભજવી હતી. તેમણે બ્રિટિશ શાસન સામે “ઉલ્ગુલાન” (બળવો) તરીકે ઓળખાતી સશસ્ત્ર ક્રાંતિનું નેતૃત્વ કર્યું.
તે છોટાનાગપુર પઠાર વિસ્તારમાં મુંડા જનજાતિનો હતો. તેમણે બ્રિટિશ વસાહતીકરણ હેઠળ 19મી સદીની શરૂઆતમાં બિહાર અને ઝારખંડના પટ્ટામાં ઉભેલા ભારતીય આદિવાસી જન ચળવળનું નેતૃત્વ કર્યું હતું.
મુંડાએ આદિવાસીઓને બ્રિટિશ સરકાર દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા બળજબરીથી જમીન પચાવી પાડવા સામે લડવા માટે રેલી કાઢી હતી, જે આદિવાસીઓને બંધાયેલા મજૂરોમાં ફેરવશે અને તેમને ગરીબીનો ભોગ બનવા મજબૂર કરશે. તેમણે તેમના લોકોને તેમની જમીનની માલિકીનું મહત્વ સમજવા અને તેના પર તેમના અધિકારો દર્શાવવા માટે પ્રભાવિત કર્યા.
તેમણે બિરસૈતની આસ્થાની સ્થાપના કરી, જે દુશ્મનાવટ અને સ્વદેશી માન્યતાઓનું મિશ્રણ હતું, જેણે એક જ ભગવાનની પૂજા પર ભાર મૂક્યો હતો. તેઓ તેમના નેતા બન્યા અને તેમને ‘ધરતી આબા’ અથવા પૃથ્વીના પિતાનું ઉપનામ આપવામાં આવ્યું. 9 જૂન, 1900 ના રોજ, 25 વર્ષની વયે તેમનું અવસાન થયું. 15 નવેમ્બર, બિરસા મુંડાની જન્મજયંતિ, 2021 માં કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા ‘જનજાતિ ગૌરવ દિવસ’ જાહેર કરવામાં આવ્યો. (ANI ના ઇનપુટ્સ સાથે)
કાલે ખાનનો ઇતિહાસ
રાજધાની દિલ્હીમાં દાયકાઓ જૂના સરાય કાલે ખાનનું નામ બદલી દેવામાં આવ્યું છે. હવે નવું નામ બિરસા મુંડા રાખવામાં આવ્યું છે. સરાઈ કાલે ખાનનું નામ સૂફી સંત કાલે ખાનના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું હતું. આ વિસ્તાર દક્ષિણ-પૂર્વ દિલ્હીમાં આવે છે, રિંગ રોડ તેની નજીકથી પસાર થાય છે. જ્યાં આજે સરાય કાલે ખાન બસ સ્ટેન્ડ, હઝરત નિઝામુદ્દીન રેલ્વે સ્ટેશન અને નમો ભારત મેટ્રો સ્ટેશન બનાવવામાં આવી રહ્યું છે. સરાય કાલે ખાનની સૌથી નજીક નિઝામુદ્દીન, જંગપુરા છે અને થોડે આગળ આશ્રમ ચોક-લાજપત નગર છે. એવું કહેવાય છે કે કાલે ખાન 14મી-15મી સદીના સૂફી સંત હતા. જેમનું વિશ્રામ સ્થાન મુઘલ કાળ દરમિયાન દિલ્હીના આ વિસ્તારમાં હતું.
